De amerikaan van Karadj

Meeslepend verhaal

“De amerikaan van Karadj” door Keyvan Shahbazi is een boek dat je vastgrijpt en meesleurt tot en met de laatste letter. Wat mij betreft niet vanwege spanning, cliffhangers of boeiende verhandelingen, maar omdat hetgeen beschreven is een aaneenschakeling van feiten is die schokkend zijn om te lezen en gruwelijk echt worden weergegeven. Dat dwingt respect af voor de schrijver van dit debuut en beloofd veel voor een volgend boek.

Het boek bestaat uit een een proloog en vier delen met elk een eigen thema. Voorin een weergave van de familie van de hoofdpersoon Piruz.

Kijkend naar de foto van Keyvan Shahbazi zie ik een erudiet persoon zoals ik me dat bij een Perzische gentleman voorstel en als de inhoud van het boek autobiografische aspecten heeft dan is dat terecht. Het taalgebruik is vlot, beeldend en zeer duidelijk, ruim driehonderd pagina’s leesplezier dus.

“De Amerikaan van Karadj” vertelt het verhaal van Piruz Sabet, een jongen die opgroeit in een gegoede familie in het Perzië van de Sjah en wiens ouders een hoge maatschappelijke status hebben. Ze hebben hun plaats in de maatschappij verworven met hard werken en schipperen tussen

corruptie en familiaire banden en belangen. De band tussen kinderen en ouders onderling is echter weinig liefdevol en het grootste goed is het beeld dat omgeving van hen heeft, de maatschappelijk positie en bezittingen zijn graadmeter voor succes. De moeder kan alleen trots op Piruz en zijn broer zijn als ze langs de lijntjes lopen en de ouders kunnen pochen met hun prestaties. Piruz lijdt daar onder, in tegenstelling tot zijn jongere broer gaat hij daarin echter zijn eigen weg.

Wanneer Perzië in chaos vervalt door de revolutie onder leiding van de streng islamitische Khomeini en diens orthodoxe ideeën en maatregelen wordt de jonge en vroegwijze Piruz vermorzelt tussen zijn idealen en de diverse gewelddadige stromingen in wat dan Iran is geworden. Oorlog met Irak, haat van en naar alles wat westers en vooral Amerikaans is en de dwangmatige regels van de orthodoxe islam zijn een gruwel voor de linkse studentenbeweging waar hij onderdeel van is.

Er volgt een aaneenschakeling van gevangenissen, marteling, vluchten en schipperen tussen thuis zijn en niet thuis willen zijn waarbij Piruz uiteindelijke via Turkije naar Nederland vlucht en dit meeslepende verhaal eindigt.

Als lezer was op dat moment zelf een Nederlandse jonge man met wilde ideeën over vrede, pacifisme en kernwapens, in de beleving baanbrekend bezig te zijn, maar al lezende in dit boek blijk ik slechts een lastpak in de luxe van mijn eigen vrije democratische paradijs.

Dat Piruz de gruwelen nog lang met zich mee zal moeten dragen valt niet expliciet te lezen, maar is wel een wrange conclusie bij het sluiten van het boek, in dat opzicht hoop ik dat het autobiografisch gehalte niet te groot is.

De maatschappelijke misstanden en verhoudingen, de gevaren en het volledig willekeurig handelen van het bewind worden zeer beeldend beschreven in korte heldere zinnen die het lezen doet versnellen. Knap geschreven dus op een manier die nog lang dit onderwerp in je gedachten zal houden. Ik kan het boek zeker aanbevelen om dat wat plaatsvond en nu nog aanwezig is in Iran te duiden in de toenmalige verhoudingen en de huidige tijd.

Natuurlijk ook wel een minpuntje. Het boek start wat rommelig, wellicht typisch voor Arabische proza, met veel beschrijvingen en familiegeschiedenis, maar dat is van belang voor het begrip van verdere verhaal en de voorin aanwezige familie stamboom helpt dit euvel te verhelpen.